Het in 1994 opgerichte Schots gedenkteken ter nagedachtenis aan de gesneuvelde Britse militairen is op 24 oktober van dit jaar voor de 80-jarige bevrijding van Best uitgebreid met 5 plaquettes met 171 namen van gesneuvelde militairen. Harry Smits en Ad van de Wiel, respectievelijk voorzitter en secretaris van de Stichting Schots Monument Best zijn de bedenkers en initiatiefnemers, en vertellen over de totstandkoming van het idee.

Door Lydia Notz

De eerdere oprichting van het Lancastermoment in 2020 in Best is aan Harry en Ad te danken. “In dit proces werd duidelijk dat het belangrijk is voor de families van in de Tweede Wereldoorlog omgekomen soldaten om het verhaal van hun dierbaren te kennen. Hun dankbaarheid heeft ons diep geraakt”, vertelt Ad. We gingen nadenken over de rol van de Schotten bij de bevrijding van Best. “Lange tijd bestond ten onrechte de aanname dat Best de bevrijding te danken heeft aan de Amerikanen”, legt Harry uit. “Best heeft 31.000 inwoners maar slechts een klein deel daarvan is op de hoogte hoe de bevrijding in 1944 echt verliep.”

Het mooie, maar anonieme Schots gedenkteken in de Koetshuistuin herinnert aan de gesneuvelden. “Wij wilden een eerbetoon geven aan deze bevrijders door hun namen te achterhalen. Aanvankelijk hielden wij rekening met zo’n 120 gesneuvelde soldaten. In onze zoektocht zijn wij geholpen door Edwin Popken, militair historicus en Harrie Dijkhuizen, Tweede Wereldoorlog-kenner. Uiteindelijk eindigde de teller bij 171”, aldus Ad.

Harry en Ad hadden de gedachte om een Wall of Honour te bouwen met daarop de namen van de gesneuvelden. De eerste ideeën ontstonden al in 2020, maar het proces liep door de coronacrisis vertraging op. Harry: “Doel was de oprichting van een monument van en door de gemeenschap. De financiering komt voor een groot deel uit gemeenschapsdonaties. Wij hebben steeds vastgehouden aan 24 oktober 2024 als deadline. Dat is ons gelukt, mede dankzij alle vrijwilligers en donateurs.”De Wall of Honour bestaat uit 5 plaquettes waarvan er 4 gevuld zijn met 171 namen van de gesneuvelden, voorzien van de rang en leeftijd waarop zij omkwamen. Op de middelste plaquette staan de emblemen van de 15e en 51e Schotse Divisie met een disclaimer voor het geval er namen mochten ontbreken. Achtergrondinformatie kan via een QR-code worden gescand. De beeldhouwer Antoinette Briët en architect Toine van Baalen maakten het ontwerp van de 15 mm dikke messing platen.

Zegt het voort

“Door frequente communicatie via diverse kanalen wisten wij de aandacht van het publiek te trekken voor ons project”, licht Ad toe. “Er ontstond een educatieve film over de oorlogsgeschiedenis van Best, bedoeld voor groepen 7 en 8 van de basisscholen. Deze leerlingen brachten ook een bezoek aan het basiskamp ‘Victoria’ bij Museum Bevrijdende Vleugels. Door VWO4-leerlingen van het Heerbeeck College is onderzoek gedaan naar de achtergronden van de gesneuvelde militairen, de uitkomsten zijn te lezen op de website van Dye van Best.”

Vanwege 80 jaar bevrijding is het toneelstuk ’16 dagen Aarle’ uit 1994 door Ons Eygen Landt succesvol herschreven en in september in Natuurtheater Joe Mann vertolkt. Ruim 3000 bezoekers inclusief 550 leerlingen bezochten de voorstelling.

Toekomstbestendig verleden

“De bevrijding van Best is op die manier dichter bij de inwoners en de jeugd gebracht. Het gaat niet alleen om de gesneuvelden, maar vergeet niet dat er ongeveer 1000 mensen zwaargewond zijn geraakt bij de bevrijding. Dat laat ook geestelijke problemen achter”, merkt Harry op. “Wij hopen dat de personalisatie helpt in het beklijven van specifieke kennis over de strijd in Best.”