Weinig dieren roepen zoveel discussie op als de wolf. Feit is dat deze zogenaamde ‘top-predator’ na 150 jaar de weg naar Nederland en ook naar Brabant terug heeft gevonden. Is dat goed nieuws, of moeten we ons zorgen maken? Johan Mees – ecoloog en adviseur Natuurbescherming en faunazaken bij de Provincie Noord-Brabant - gaat graag het gesprek aan over de wolf. Als dat maar gebeurt op basis van feiten.

door Rens van Ginneken

“We wisten vijftien jaar geleden al dat de wolf in ons land zou terugkeren, maar dat het zo snel zou gaan heeft ons ecologen ook verbaasd”, geeft Johan Mees toe. “Op dit moment leven er al negen geregistreerde roedels in ons land.” Hij geeft geregeld lezingen in de provincie over de wolf, waarvoor de belangstelling steevast groot is. “Die terugkeer van de wolf heeft positieve effecten, maar het dier kan ook schade veroorzaken. Ik probeer er zo neutraal mogelijk naar te kijken. Hoe meer we over de wolf weten, hoe beter er met hem samen te leven is.”

Beladen onderwerp

Mees geldt in ons land als één van experts op wolvengebied. Ooit verbleef hij zelfs in de Zweedse natuur enkele maanden in de buurt van een roedel wolven. “Er is geen dier dat zoveel ophef veroorzaakt in ons land als de wolf, hoewel bijvoorbeeld vogels veel meer schade veroorzaken; aan gewassen. Vanwege de beladenheid van het onderwerp zijn ook al wel collega’s van me bedreigd. We merken dat er nog veel mythes rondom de wolf zijn, zoals dat deze opzettelijk in ons land zou zijn uitgezet. Dat is echt onzin: de wolf weet prima zelf zijn weg hierheen te vinden vanuit Frankrijk, België en Duitsland.”

Goede aanpassers

“Via het DNA-profiel in uitwerpselen bijvoorbeeld, kunnen we vaak precies zien waarvandaan uit Duitsland of België het dier is gekomen. Een wolf kan in een paar weken een afstand van duizend kilometer afleggen en is heel goed in staat om zelf een voor hem geschikte biotoop te vinden. Ze kunnen zich zeer goed aanpassen aan hun leefgebied, of het nu in een moerasgebied is, of in het hooggebergte. De snelle verspreiding in de laatste decennia komt met name door betere bescherming, de leegloop van het platteland en de val van het IJzeren Gordijn.”

Veel pups overlijden

Begrijpen van de wolf begint met herkennen. “We krijgen gemiddeld zo’n honderd foto’s per maand binnen, van mensen die menen een wolf te hebben gespot. In negentig procent van de gevallen gaat het dan om loslopende honden. Soms is het verschil ook lastig te zien. Een handige richtlijn hierbij: als het een halsbandje om heeft, is het géén wolf”, zo lacht de ecoloog. “Een roedel wolven bestaat meestal uit vader, moeder, pups en jaarlingen. Maximaal een stuk of tien, bij een goede voedselsituatie. Toch overlijdt gemiddeld de helft van de jongen voor hun volwassenheid. Wolven zijn zeer territoriaal. Hun jachtgebied beslaat een paar honderd vierkante kilometer en dat gebied wordt goed verdedigd. In Duitsland lijkt nu de groei eruit te zijn, qua wolvenpopulaties. Daarom denken we vanuit de ecologie dat ons land niet ‘overlopen’ zal worden door wolven. Wel is het in ons dichtbevolkte land zo, dat ontmoetingen tussen wolf en mens onvermijdelijk zijn. Een wolf blijft nu eenmaal niet netjes in het bos. Hij loopt ook weleens door een woonwijk bijvoorbeeld. En helaas werden er op snelwegen, zoals op de A2 bij Eindhoven en bij Weert al wolven doodgereden. In Brabant zijn er inmiddels al tal van waarnemingen en er was zelfs drie jaar een gevestigde wolf op de Groote Heide. Deze lijkt nu verdwenen te zijn.”

Voor- én nadelen

Mees somt moeiteloos de voordelen van de terugkeer van de wolf op, met name de grote verbetering van de biodiversiteit op de plekken waar de wolf zich vestigt is opvallend. Maar de ecoloog is zich ook bewust van de kanttekeningen. “We zijn sinds de wolf in ons land was uitgeroeid al 150 jaar niet meer gewend aan het dier. Met name bij schapenhouders heeft dat voor problemen gezorgd. Maar 95 procent van de door wolven gedode schapen was onbeschermd. Een onbeschermde kudde is voor een wolf echt ‘tafeltje dekje’. Met een goede wolfwerende afrastering met stroom valt dat relatief eenvoudig te voorkomen. Als een wolf een paar keer een schok krijgt bij zo’n afrastering, zal hij deze in het vervolg mijden. We hebben al heel wat filmpjes van wildcamera’s die dat bewijzen.”

Subsidie en vergoeding voor veehouders

“Door de provincie worden deze afrasteringen gesubsidieerd. Ook met kuddebewakingshonden worden nu goede resultaten geboekt. Bovendien worden door wolven gedode schapen geheel vergoed, ook voor hobbyveehouders Wat veel mensen ook niet weten: veehouders zijn volgens de wet verplicht om hun dieren te beschermen. De overheid heeft nu een jaar of tien aangekeken hoe het met de wolf gaat in Nederland, maar zoetjesaan moeten we toch naar een situatie waarin we ons vee beter beschermen tegen de wolf. Afschieten van de wolf op eigen initiatief is in ieder geval uit den boze. Het is nog altijd een strikt beschermd dier en er staat zelfs een maximum gevangenisstraf van vijf jaar op. Daarbij kun je je afvragen of het zinvol is: de kans is groot dat het vrijgekomen territorium door een volgende wolf wordt ingenomen.”

Gevaar voor de mens sluit Mees uit, zolang je de wolf maar niet in het nauw drijft. “Een wolf is van nature schuw en gaat de mens uit de weg. Mocht je toch een wolf tegenkomen dan kun je je het beste groot maken, herrie produceren en in ieder geval je hond aan de lijn houden”, zo adviseert hij.

Informatie nodig over dit onderwerp of een lezing bijwonen? Mail naar: wolf@brabant.nl