Het is uniek dat rondom de Sint Odulphuskerk nog verschillende gebouwen staan zoals een kloostergevel met kapel, pastorie, patronaat, begraafplaats en de contouren van een kerk uit de 15e eeuw. Het zijn allemaal herinneringen aan het vroegere rijke roomse leven. Het zijn niet alleen de gebouwen, maar ook de vele verhalen rondom dit bijzondere ensemble van het religieus erfgoed.

In het centrum van Best staat de neogotische kerk uit 1882 en is genoemd naar de heilige Sint Odulphus. Deze Odulphus zou uitgroeien tot de eerste Nederlandse heilige van eigen bodem. Uniek is dat de naar hem genoemde kerk op zijn geboortegrond staat. De architect van deze kerk is Karl Weber.

Rijksmonumenten

Op het kerkplein neemt het beeld van de heilige Sint Odulphus een prominente plaats in. Het beeld is afkomstig van een parochiehuis uit 1902, dat helaas in 1963 werd gesloopt.

In 1856 werd de pastorie gebouwd en in 1911 is de pastorie aan beide zijden uitgebreid met een vleugel. Aan de achterzijde van de pastorie ligt een mooie aangelegde tuin. De kerk, het beeld en de pastorie staan op de lijst van rijksmonumenten.

Op het kerkplein en op een klein gedeelte van de Nazarethstraat zijn de contouren aangegeven van de voormalige kerk uit 1437. Rond 1875 was de middeleeuwse kerk zo bouwvallig dat men aan nieuwbouw begon te denken. Dit resulteerde in de afbraak van deze middeleeuwse kerk en de bouw van de neogotische kerk.

Kloostergevel

De huidige kloostergevel aan de Hoofdstraat uit 1912 diende als uitbreiding van het bestaande klooster uit 1864. De zorg van bejaarden door de zusters voldeed inmiddels niet meer aan de eisen die werden gesteld. Op dat moment kwamen er nieuwe plannen om het centrum anders in te richten. Dat betekende in 1985 de sloop van het kloostercomplex. Hiervoor in de plaats kwam het appartementencomplex, Tussen de Torens voor senioren die ook gebruik konden maken van de diensten van het bejaardentehuis. Door de inspanningen van Erfgoedvereniging Dye van Best is de huidige kloostergevel behouden gebleven.

Kapel

Binnen het kloostercomplex werd in 1922 de huidige kapel gebouwd. Wegens ruimtegebrek ontstond er steeds meer behoefte aan een eigen kapel. De noodzaak van een nieuwe kapel werd besproken en architect van Aalst ontwierp een romaans bouwwerk met ramen in rondboogstijl. Op 25 april 1922 werd de kapel door Mgr. Pompen ingezegend. Door de sloop van het klooster kwam de kapel apart te staan en werd verkocht aan de Stichting Ouderenzorg Best – Son en Breugel.

Het toenmalige bejaardenhuis had een verbinding met de kapel. Toen dit bejaardenhuis werd afgebroken werd de kapel overgedragen aan het bestuur van de Sint Odulphusparochie en werd de naam gewijzigd in Sint Odulphuskapel. In 2020 kreeg de kapel de status van gemeentelijk monument en hebben de huidige eigenaren van de kapel een gezondheidscentrum laten maken waardoor de kapel behouden is gebleven.

Patronaatsgebouw

In 1929 werd het patronaatsgebouw aan het Kerkhofpad gesticht. Het parochiebestuur wilde hiermee het verenigingsleven bevorderen en toezicht houden. In 1934 werd voor dit gebouw een verenigingsgebouw voor Katholieke Jonge Vrouwen gesticht. In 2004 is de grote zaal verbouwd, waarbij enkele authentieke elementen zijn hersteld. In 2006 werd het voorste gedeelte gerenoveerd en in 2012 is er een nieuwbouw aan toegevoegd. Nu is in gebruik het als ontmoetingcentrum en gemeenschapshuis voor vele sociale en culturele activiteiten.

Begraafplaats

Na het afbreken van de voormalige kerk werd in 1872 de huidige R.K. Begraafplaats Sint Odulphus aangelegd. Op deze begraafplaats bevinden zich meerdere grafmonumenten en beelden die in funerair opzicht zeer interessant zijn. Enkele van deze grafmonumenten staan vermeld op de Cultuurhistorische Inventarisatie Provincie Noord-Brabant van 1986. Door de stilte en de sfeer die al die graven oproepen en door de bijzondere beplanting – een mooie beukenhaag bijvoorbeeld en de aanwezigheid van karakteristieke bomen – is het een bijzonder plek voor de Bestse gemeenschap.

Op de begraafplaats staat nog een oud knekelhuisje waarvan vermoedelijk Karl Weber de architect was. Enkele jaren geleden is dit getransformeerd naar een Mariakapel.

De gemeente heeft in 1999 naast de kerk, pastorie en het H. Odulphusbeeld tevens voorgedragen om de volgende onderdelen op het kerkhof, knekelhuisje, twee pastoorsgraven, grafmonument en grafkruis van pastoor Suetens, grafmonument Willems, grafmonument de Wert en de beelden van H. Odulphus en St. Joseph bij de ingang van de begraafplaats, de bescherming te geven van rijksmonument. Het rijk heeft de aanbevelingen op het kerkhof toen niet overgenomen maar de gemeente zou nu, na ruim 20 jaar, deze onderdelen wel de status kunnen geven van een gemeentelijk monument.

Al deze genoemde waardevolle gebouwen en hun historische omgeving zouden de status verdienen van een beschermd dorpsgezicht en dienen opgenomen te worden in het nieuwe bestemmingsplan van het centrum van Best.

Ingezonden door Harrie van Vroenhoven, Erfgoedvereniging Dye van Best, Coördinator Werkgroep Archeologie en Monumenten